Đại đội pháo phòng không Lam Hạ phối hợp với các đơn vị bảo vệ tuyến giao thông huyết mạch

Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, xã Lam Hạ (nay là phường Lam Hạ, thành phố Phủ Lý, tỉnh Hà Nam) có vị trí phòng thủ quan trọng trên bản đồ quân sự. Tuyến đường 1A, cầu Phủ Lý là một trong những mục tiêu đánh phá của địch, bởi nơi đây là trọng điểm giao thông huyết mạch từ Bắc vào Nam. Theo yêu cầu nhiệm vụ phối hợp chiến đấu, bảo vệ tuyến giao thông huyết mạch qua Phủ Lý, ngày 05/8/1965, Đại đội dân quân phòng không Lam Hạ được thành lập, có nhiệm vụ cùng quân và dân Hà Nam chiến đấu chống lại sự phá hoại tàn khốc của không quân Mỹ.

Đại đội pháo phòng không Lam Hạ ban đầu gồm 87 cán bộ, chiến sĩ, được biên chế thành 2 trung đội (1 trung đội nam, 1 trung đội nữ), đồng chí Nguyễn Chí Liêm làm Đại đội trưởng; đồng chí Trương Đình Bắc làm Chính trị viên. Chị em chiến sĩ nữ được biên chế thành một trung đội, vừa tích cực tăng gia sản xuất, vừa sẵn sàng tham gia chiến đấu và phục vụ chiến đấu. Trung đội nữ có 24 người gồm các cô gái tuổi mười tám, đôi mươi thuộc các thôn Đình Tràng, Hòa Lạc, Đường Ấm đã anh dũng, kiên cường trên mâm pháo, nhiều lần bắn đuổi máy bay địch. Nhiều chị có con nhỏ, mẹ già, chồng đi chiến đấu, công tác xa nhưng vẫn đảm trách trọn vẹn nhiệm vụ được giao ở từng vị trí chiến đấu trên mâm pháo. Lúc đó, khu vực Lam Hạ có hàng chục trận địa với nhiều loại pháo phòng không từ 12,7mm, 14,5mm đến 37mm, 57mm, 100mm. Để có thể hoàn thành tốt nhiệm vụ, mỗi nữ chiến sĩ dân quân không chỉ dũng cảm, gan dạ, sẵn sàng chiến đấu, hy sinh mà còn phải có sự hợp đồng tác chiến nhịp nhàng, ăn ý với đồng đội.

Nữ dân quân khẩu đội 14,5mm xã Lam Hạ (thành phố Phủ Lý, tỉnh Hà Nam) trực chiến bắn máy bay địch.

Sau thời gian huấn luyện, luyện tập, trận đánh mở màn của Đại đội pháo phòng không Lam Hạ là ngày 07/11/1965. Hôm đó không quân Mỹ ồ ạt tập kích đánh cầu Phủ Lý. Chúng quần thảo trên bầu trời thả bom tàn phá ác liệt vào khu vực chợ Bầu, cửa hàng bách hóa và khu phố 5 (gần chợ Bầu) dọc quốc lộ 1A… Dưới sự chỉ đạo của cấp trên, toàn đại đội chốt trên các mâm pháo, vừa bắn trả máy bay địch, vừa băng mình trong lửa đạn làm nhiệm vụ cứu sập hầm, vác đạn, chữa cháy nhà dân. Trận đánh ấy, dân quân Lam Hạ vô cùng phấn khởi, tự hào về thành tích đạt được, đã góp phần vào chiến công bắn rơi một máy bay địch. Trận đầu thắng lợi, không có thương vong về người khiến tinh thần, khí thế chiến đấu của quân và dân được nâng cao.

Khoảng 2 năm sau đó (1966 - 1967) là thời điểm gay go, ác liệt nhất và cũng là thời điểm xuất hiện nhiều tấm gương dũng cảm trong chiến đấu. Điển hình nhất là trận chiến đấu ngày 01/10/1966 (nay trở thành ngày giỗ trận của các liệt sĩ dân quân Lam Hạ). Ngay từ sáng sớm, khu vực cầu Phủ Lý đã mờ mịt khói bom. Trận ấy, không quân Mỹ huy động khoảng 50 lần máy bay oanh tạc hòng thực hiện mưu đồ xóa sổ tất cả các mục tiêu quân sự trong khu vực. Lúc đó, lực lượng của ta đã bố trí sẵn sàng phòng thủ, chủ động tác chiến. Cứ khoảng 30 phút một lần, máy bay Mỹ mở cuộc tiến công vào Phủ Lý. Các nữ dân quân Lam Hạ thay nhau túc trực trên mâm pháo tham gia chiến đấu. Buổi sáng hôm ấy, máy bay địch mở tới 4 trận công kích liền nhau. Tới trận thứ 4 (khoảng 10 giờ 15 phút) chúng tập trung công kích thẳng vào trận địa hỏa lực phòng không, nơi các dân quân Lam Hạ làm nhiệm vụ. Các nữ pháo thủ đã kiên cường dũng cảm, bám trụ, quyết tâm đánh đuổi máy bay địch. Người này ngã xuống, người kia tiến lên thay vị trí chiến đấu trên mâm pháo. Trong trận chiến đấu ngày 01/10/1966, Trung đội nữ pháo phòng không Lam Hạ có 6 chị đã anh dũng hy sinh, đó là các chị: Nguyễn Thị Thu, Nguyễn Thị Thi (hai chị em gái), Đinh Thị Tâm, Phan Thị Tuyết, Phạm Thị Lan, Vũ Thị Thanh Phương (chị Lan đang có thai 3 tháng).

Những ngày tháng sau đó, các nữ dân quân Lam Hạ luôn trong trạng thái SSCĐ. Một trận đánh ác liệt khác ngày 09/10/1966 khiến 5 chiến sĩ dân quân hy sinh tại trận địa Đường Ấm, một chiến sĩ dân quân hy sinh tại trận địa Hòa Lạc (trong đó có 3 chiến sĩ nữ). Ngày 07/7/1967, chị Đặng Thị Chung là cô gái thứ 10 của đại đội hy sinh tại trận địa Hòa Lạc. Khi Mỹ ngừng ném bom miền Bắc, Đại đội dân quân phòng không Lam Hạ tiếp tục được củng cố, rèn luyện để có thể chủ động tác chiến trong mọi tình huống, sẵn sàng đối phó với chiến tranh phá hoại lần 2 năm 1972.

Trong 5 đợt chiến đấu, bộ đội chủ lực, bộ đội địa phương và chiến sĩ Đại đội dân quân phòng không Lam Hạ đã bắn rơi 2 máy bay A-4 của giặc Mỹ, bảo vệ an toàn mục tiêu được giao.

Tinh thần chiến đấu, những chiến công và sự hy sinh to lớn của cán bộ, chiến sĩ trên các trận địa phòng không xã Lam Hạ nói chung, các chiến sĩ nữ dân quân nói riêng thể hiện tinh thần dũng cảm, sẵn sàng dâng hiến trọn đời mình vì độc lập, tự do và thống nhất của Tổ quốc. Sự hy sinh của cán bộ, chiến sĩ và dân quân Lam Hạ là biểu tượng cao đẹp về đức hy sinh và lòng dũng cảm, của tình đoàn kết quân - dân trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước trên địa bàn tỉnh Hà Nam; là một trong những dấu ấn lịch sử quan trọng, là niềm tự hào của nhân dân Hà Nam và dân tộc Việt Nam. Sự hy sinh của các nữ dân quân đã góp phần tô thắm truyền thống vẻ vang của phụ nữ Việt Nam “Anh hùng, bất khuất, trung hậu, đảm đang”.

NGUYỄN THANH (tổng hợp)